نقش رستم

نقش رستم naghsh-e Rostam

# معرفی مکان های گردشگری شیراز و فارس

 نقش رستم جزء اماکن تاریخی و گردشگری فارس و شیراز محسوب می شود که در نزدیکی شهر مرودشت قرار دارد و یکی از بارزترین جاذبه های گردشگری ایران می باشد و تورهای گردشگری بسیاری برای دیدن نقش رستم در کنار تخت جمشید به این مکان می آیند. در نقش رستم که در نزدیکی تخت جمشید هم قرار دارد، آثار باستانی و تاریخی از دوران ایلامیان، هخامنشیان و ساسانیان وجود دارد که وجه تمایز آن با دیگر آثار باستانی و تاریخی کشور ایران است، که قدیمی ترین آثار باستانی موجود در این مکان توریستی مربوط می شود 1200 سال قبل از میلا که نشاندهنده تاریخی بودن و مهم بودن نقش رستم می باشد و در تمامی دوران تاریخ از اهمیت بخصوصی برخوردار بوده است.

نقش رستم شیراز 

از جمله آثار باستانی و تاریخی نقش رستم، مقبره و آرامگاه پادشاهان داریوش شاه، خشایار شاه، اردشیر شاه و داریوش دوم می باشد که با شکوهی وصف ناپذیر در دل کوه ساخته شده است و جسد این پادشاهان در طابوت های سنگی و بصورت مومیایی درون این مقبره ها قرار گرفته بودند. علاوه بر مقبره پادشاهان، سنگ نگاره هایی در دوران ایلامیان و همچنین دوران حکومت پادشاهان مختلف ساسانی بر روی کوه نقش رستم حکاکی شده است که قدیمی ترین سنگ نگاره هم مربوط به دوران ایلامیان می باشد که در آن نقش دو ایزد و ایزدبانو و شاه و ملکه کشیده شده است که در زمان بهرام دوم ساسانی قسمت هایی از این سنگ نگاره صاف شده و نقش خودش را بر جای گذاشته است.

سنگ نگاره های دیگر مربوط است به دوران ساسانی که پادشاهان سعی کرده اند نقش صحنه‌های تاجگذاری‌شان یا شرح نبردها و افتخاراتشان را بروی کوه نقش رستم حکاکی کنند. سنگ نگاره اردشیر بابکان (موسس ساسانیان) و اهورامزدا یکی از زیباترین و سالم ترین سنگ نگاره و نقشهای بازمانده در نقش رستم شیراز است که در این تصویر حکاکی شده بر سنگ، اردشیر بابکان در حالی که سوار بر اسب است و جسد پیکر اردوان پنجم آخرین شاه اشکانی زیر پای اسب قرار دارد، حلقه قدرت را از دست اهورا مزدا که به شکل انسان تصویر شده، دریافت میکند. این نقش 6/65 متر پهنا و 2/40 متر عرض دارد و در ارتفاع 2 متری از سطح زمین ساخته شده است.

نقش تاج گذاری اردشیر بابکان در نقش رستم

پیروزی شاپور اول بر امپراطوری رم دیگر نگاره حکاکی شده از دوران ساسانی است قدرت ایرانیان در برابر رومیان را نشان می دهد که در این تصویر شاپور شاه سوار بر اسب است و والرین حاکم روم در برابرش زانو زده است. این سنگ نگاره 11 متر طول و 5 متر عرض دارد و بسیار ماهرانه و با ظرافت ساخته شده است.

نبرد و پیروزی بهرام دوم دیگر نقش برجسته ای است که از ساسانیان به جا مانده که در این تصویر بهرام دوم سوار بر اسب در حال شکست و کشتن دشمنان می باشد. نقش آناهیتا و نرسی که صحنه تاجگذاری نرسی و گرفتن حلقه قدرت از آناهیتا ایزدبانوی آب را نشان می دهد و سنگ نگاره نبرد و پیروزی شاپور دوم از دیگر آثار باستانی به جا مانده از ساسانیان در نقش رستم شیراز می باشد. 

علاوه بر این سنگ نگاره ها، بنای معروف کعبه زرتشت هم در این مکان قرار دارد که یک سازه چهار گوش است و درست در مقابل مقبره داریوش دم می باشد. کاربرد دقیق این این سازه باستانی به طور کامل مشخص نیست اما یکی از نظریه ها این است که این مکان محل عبادت بوده و چون دین باستانی ایرانیان زرتشتی بوده، این مکان را کعبه زرتشت می نامند.

در گذشته دور این سازه مکعبی باستانی را بن خانه به معنی خانه اصلی، می نامیدند. برای ساخت کعبه زرتشت از سنگ های مرمر بسیار بزرگ استفاده شده که بدون استفاده از ملات روی هم قرار گرفته اند و با گذشت زمان رنگ این سنگ های سفید مرمر به قهوه ای تغیر پیدا کرده است.

علت نامگذاری نقش رستم

دو نظریه برای نامگذاری نقش رستم برای این مکان توریستی وجود دارد، یکی با دلالت بر افسانه های تاریخی کشورمان و شاهنامه است که این مکان محل جنگ رستم و اسفندیار بوده که در نهایت هم با پیروزی رستم به پایان می رسد. و به همین دیلیل اینجا را نقش رستم نامیدن. دلیل دیگر نقوش برجسته مربوط جنگها و پیروزی پادشاهان ساسانی است که جنگ ها و پیروزی های رستم را تداعی می کند و این نقشها و سنگ نگاره ها را به رستم نسبت داده و اینجا را نقش رستم می نامند.

آرامگاه داریوش بزرگ

داریوش بزرگ در سال 522 پیش از میلاد مسیح به عنوان سومین پادشاه هخامنشیان بر تخت حکومت نشست و بعد از 36 سال پادشاهی در سن 64 سالگی با مرگ طبیعی در گذشت. داریوش بزرگ در زمان حکومتش دستور ساخت مقبره خود را در نقش رستم داده بود و قبل از مرگش این ساخت این مقبره به پایان رسیده بود. نمای بیرونی و داخلی این آرامگاه کاملا ابتکاری و نوآوری شده بوده و تا قبل از آن نظیرش وجود نداشته است. سنگ نبشته ای که در این آرامگاه وجود دارد، تعلق این آرامگاه را به داریوش شاه نشان می دهد. در بخش بالای آرامگاه، نقش داریوش که بر روی اورنگی ایستاده و نماد باستانی فروهر بر فرازش قرار دارد و آتشدان شاهی روبروی او است، کنده‌کاری شده است.

 آرامگاه داریوش بزرگ در نقش رستم

آرامگاه خشایار شاه

خشایار شاه در سال 486 قبل از میلاد و بعد از داریوش بزرگ به پادشاهی رسید بعد از 21 سال حکومت و پیروزی های مختلف در سال 465 قبل از میلاد توسط یک خواجه به نام میترا و با همدستی رئیس گارد سلطنتی در خوابگاهش کشته شد  و در مقبره ای که در شمال شرقی آرامگاه داریوش اول است و به شکل صلیب طراحی شده، آرام گرفته است. در بالای آرامگاه خشایارشاه، نقش فروهر و ماه دیده می شود که در پایین آن، نقش خشایارشاه کشیده شده که که بر روی اورنگ استاده و دستش را به سوی فروهر و آتش دان دراز کرده است.

آرامگاه اردشیر شاه و داریوش دوم

آرامگاه اردشیر شاه در 37 متری سمت چپ آرامگاه داریوش شاه قرار گرفته و ظاهر این آرامگاه هم به تقلید از آرامگاه داریوش و خشایار شاه به شکل صلیبی و همراه با نقش فروهر در بالای صلیب ساخته شده است اما دقت و ظرافت درون مقبره ضعیفتر از آرامگاه پدرانش می باشد. آرامگاه داریوش دوم هم  بمانند این مقبره در سمت چپ مقبره اردشیر شاه و با فاصله 37 متر ساخته شده و کاملا مشابه با مقبره اردشیر شاه می باشد.