چه زماني زردي خطرناك است؟

#مطالب آموزشی پزشکی و سلامت

زردی نوزاد چیست

زردی نوزاد چیست؟

یکی از مواردی که در دوران نوزادی بسیار شایع است و تعداد نوزادان زیادی را درگیر می‌کند زردی است. وقتی نوزادی دچار این مشکل می‌شود چشم‌ها و پوست او زرد می‌شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که سطح زیادی از بیلی روبین در او وجود داشته باشد. 

رنگ زرد نوزادان به علت افزایش ماده ای به نام بیلی روبین (رنگدانه‌های محلول در چربی) در خون است که در مقادیر بالا و در شرایط مختلف، برای نوزاد سمی می‌باشد.

بیشتر از نیمی از نوزادان طبیعی و سالم، در چند روز اول زندگی، در پوست صورت خود ته رنگ زرد پیدا می کنند. اگر کودک شما چنین است، احتمالاً چیز نگران کننده ای نیست، ولی مخصوصاً اگر شکم و یا پاهای کودک زرد به نظر می رسد، باید او را به پزشک متخصص اطفال نشان دهید.

زردی در یک کودک سالم زمانی اتفاق می افتد که سطح بیلی روبین در خون بالا می رود.

زردي از تخريب بخشي از گلبول‌هاي قرمز در نوزاد به‌وجود مي‌آيدو ضايعات باقيمانده از گلبول هاي قرمز به بيلي روبين كه عامل ايجاد كننده زردي در نوزاد به‌شمار مي‌رود، تبدیل می شود.

بیلی روبین ماده شیمیایی است که در اثر تخریب طبیعی گلبول های قرمز فرسوده تولید می شود و در کبد تجزیه می شود.

نوزادان سطح بیلی روبین بالاتری دارند، چون تعداد گلبول های قرمز حامل اکسیژن در آنها زیادتر است و کبد جوان آنها نمی تواند بیلی روبین اضافی را متابولیزه کند.

هر چه سطح بیلی روبین بالاتر از حد طبیعی می رود، زردی از سر به سمت گردن و سپس به قفسه سینه پیش می رود تا اینکه در موارد شدید نهایتاً به پنجه پا می رسد. این نوع زردی که اصطلاحاً فیزیولوژیک نامیده می شود، بر خلاف انواع نادر و شدیدتری که به دلیل بیماری کبدی یا ناسازگاری خونی با مادر ایجاد می شود، معمولاً خطری برای سلامت شیرخواران سالم و کامل (نه ماهه متولد شده) ندارد.

زردی فیزیولوژیک از روز دوم و سوم بعد از تولد شروع شده و به حداکثر میزان خود می‌رسد و سپس به تدریج کاهش می‌یابد و در روز پنجم تا هفتم و پس از 10 تا 14 روز به حد طبیعی برمی‌گردد. تغذیه بلافاصله نوزاد با شیر مادر، سطح بیلی روبین را کاهش می‌دهد.

عوامل خطر زردی فیزیولوژیک عبارتند از : دیابت مادر، نارس بودن نوزاد، بعضی داروها، نوزاد پسر، شیر مادر، تاخیر در دفع مدفوع نوزاد، سابقه زردی فیزیولوژیک در خواهر و برادر و کاهش وزن از عوامل افزایش دهنده ابتلای نوزاد به زردی می باشند.

زردی معمولا از سر و صورت شروع شده و با افزایش میزان بیلی روبین، به سمت اندام‌ها انتشار می‌یابد

زردی نوزاد تا چند روز ادامه دارد

علائم زردی نوزاد چیست؟

اولین نشانه زردی، زرد شدن رنگ پوست و چشم نوزاد است. زرد شدن ممکن است ۲ تا ۴ روز بعد از تولد خود را نشان دهد و معمولا در ابتدا در صورت مشخص می‌شود. میزان بیلی ‌روبین معمولا سه تا هفت روز بعد از تولد به بیشترین حد خود می‌رسد. همچنین اگر انگشت خودتان را روی قسمتی از بدن نوزاد (مخصوصا سینه) فشار دهید و آن قسمت زرد شود، به‌احتمال زیاد او دچار زردی شده است.

زردی به دو شكل در نوزاد مشاهده می ‌شود:

زردي محلول در آب: در اين نوع زردي همان‌طوركه از نامش پيداست، بيلي‌روبين محلول در آب است و چون محلول است، كبد آن را از طريق ادرار كردن دفع مي‌كند.

زردي غيرمحلول در آب: در نوع دوم زردي، بيلي‌روبين محلول در آب نيست و از راه ادرار كردن دفع نمي‌شود و در بدن باقي مي‌ماند، در صورتي‌كه درمان آغاز نشود و ميزان بيلي‌روبين بيش از حد شود، در مغز نوزاد رسوب كرده و عقب‌ماندگي ذهني نوزاد را همراه دارد.

کدام نوزادان بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به این مشکل هستند؟

* نوزادان نارس (نوزادانی که زودتر از ۳۷ هفته بارداری متولد شده‌اند)

* نوزادانی که به میزان کافی شیر مادر دریافت نمی‌کنند.

* نوزادان متولد شده با وزن کم

* نوزادانی که مشکلات تنفسی دارند

* نوزادانی که گروه خونی‌شان با گروه خونی مادرشان سازگار نیست. کودکانی که نوع خون آن‌ها با مادرنشان سازگار نیست، می‌توانند آنتی بادی‌هایی تولید کنند که بتوانند گلبول‌های قرمز خود را از بین ببرند و باعث افزایش ناگهانی میزان بیلی روبین شوند.

مانند (اگر مادر گروه خون O داشته باشد ولی نوزاد گروه خون A یا B داشته باشد. یا اگر مادر Rh منفی و نوزاد Rh مثبت داشته باشد.)

* نوزادان متولد شده از مادران مبتلا به دیابت

* نوزاد مبتلا به فاوویسم

حد مجاز زردي در نوزادان 8 تا 10 می باشد

درجه زردی نوزاد باید چند باشد ؟

درجه زردی اگر روی عدد 10 و بالاتر از آن باشد یعنی کودک شما به زردی مبتلا شده است اما این عدد نشان دهنده زردی بسیار خفیف می باشد در این حالت شما دو راه دارید ؛ راه اول اینکه همان لحظه بدون قبول هیچ ریسکی درمان را آغاز کنید، در واقع هم می توانید نوزاد را بستری کنید و هم در منزل دستگاه فتوتراپی اجاره کنید و پرتو درمانی را آغاز کنید تا از احتمال اینکه زردی در ساعات و روز بعد بالاتر رود اجتناب کنید و راه دوم اینکه یک روز صبر کنید و در طول همان بیست و چهار ساعت کودک خیلی خوب از شیر تغذیه کند و روز بعد دوباره آزمایش انجام دهید در این شرایط ممکن است عدد زردی یا همان عدد ده باشد یا کمی کمتر که نشانه ی خوبی است و باز هم می توانید صبر کنید و تغذیه ی خوب را ادامه دهید و روز بعد بازهم آزمایش را تکرار کنید تا عدد به زیر 8 برسد در این صورت نوزاد زردی را دفع کرده یا ممکن است از ده بالاتر رفته باشد که در این مرحله سریعا اقدام به درمان می کنید و اگر زردی خیلی بالاتر رفته باشد باید از دستگاه با تعداد لامپ بیشتری استفاده شود. زردی زیر عدد 12 زردی خفیفی هست و خیلی سریع تر بهبودی حاصل می شود .

درجه خطرناک زردی در نوزاد

زردی ۱۳ به بالا جز زردی هایی با درجه بالاتر هستند و در نهایت زردی بیشتر از ۲۰ در بیمارستان بستری می شود‌ و آخرین و شدیدترین زردی درجه ۲۵ است.

چه زماني زردي خطرناك است؟

حد خطرناك بودن زردي در نوزاد بستگي به سن، وزن، نارس يا به‌موقع دنيا آمدن او دارد. به‌طور مثال اگر نوزادي با وزن سه و نيم يا چهار كيلوگرم و پس از 9 ماه به دنيا آمده باشد و ميزان بيلي‌روبينش هم 12 باشد، اين ميزان بيلي‌روبين براي اين نوزاد سالم، طبيعي است و مشكلي ايجاد نمي‌كند و بيلي‌روبين ايجاد شده نيز از طريق كبد دفع مي‌شود. حالا اگر نوزادي با وزن دو كيلوگرم به‌دنيا بيايد و درواقع نارس باشد، درصورتي‌ كه ميزان بيلي‌روبين او 12، 13و 14 باشد براي اين بچه خطرناك است و بايد تحت درمان قرار بگيرد. اين درحالي است كه همين ميزان بيلي‌روبين همان‌طور كه گفته شد براي كودك سالمي كه با وزن طبيعي و پس از دوره كامل بارداري به‌دنيا آمده است، مشكلي ايجاد نمی كند.

حالا اگر ميزان بيلي‌روبين نوزاد بين 17 تا 20 باشد، اين از نظر ما خطرناك است، چون احتمال رسوب در مغز وجود دارد و با رسوب بيلي‌روبين، نوزاد دچار عقب‌ماندگي ذهني مي‌شود. نوزاداني كه بيلي‌روبين بالايي دارند، بايد زيرنظر متخصص باشند و زودبه‌زود مورد بررسي قرار بگيرند. البته احتمال اينكه زردي نوزاد بالاي عدد 20 شود بسيار كم است و از هر 100 بچه‌اي كه به‌دنيا مي‌آيد، تنها ممكن است چهار يا پنج کودک با بيلي‌روبين بالاي20 درگير شوند.

زردی نوزاد چند روز طول میکشد

 عوامل خطر موثر درابتلابه  زردی نوزادان

نوزادانی که دچار یک یا چند عامل زیر باشند  بیشتر درخطر ابتلابه  زردی نوزادان قرار دارند:

• وجود  خواهر یا برادری که پیش ازاین  دچار زردی نوزادان بوده است.

• علائم  کبودی روی  بدن نوزاددربدو تولد.

• تولد زودهنگام نوزاد( نوزادان  نارس)  این کودکان معمولا بیشتر در خطر ابتلا به زردی نوزادان قرار دارند. اگر چنانچه کودکی پیش از هفته 38 بارداری به دنیا بیاید زایمان زودرس انجام گرفته و نوزاد نارس تلقی می شود. هرچه نوزاد زودتر از این موعد به دنیا بیاید نسبت به زردی نوزادان آسیب پذیرتر خواهد بود.

• بی حالی دربدو تولد

• بروز تب درنوزاد

• شیرنخوردن به اندازه کافی

• ابتلابه عفونت درزمان تولد

• اگر سطح بیلی روبین نوزادی خیلی بالا رود  میتواند باعث آسیب همیشگی به سلولهای عصبی شود.به عبارتی سهل انگاری دردرمان زردی نوزادان عوارضی جدی دارد از جمله:

• ناشنوایی عصبی حسی

• تشنج

• فلج مغزی

کند ذهنی

• تاخیر در تکلم

• اختلال درتعادل حرکتی

• ناهنجاری های دندانی

• ایجاد بیش فعالی درکودکی

• و در برخی موارد حتی مرگ

زردی نوزاد چقدر طول میکشد؟

مدت زمان ابتلا به زردی در نوزادان، بستگی به شدت و علت ایجاد کننده ی آن دارد. (معمولا بین ۳ تا ۱۰ روز)

نوزادانی که چندین روز پس از تولد دچار زردی می شوند، معمولاً فقط به نظارت دقیق نیاز دارند. این نوزادان معمولاً نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارند.

اگر میزان بیلی روبین کودک زیاد است، ممکن است برای چند روز تحت درمان با فوتوتراپی قرار بگیرد.

لامپ فتوتراپی

کودک شما به مدت ۲-۳ روز بصورت برهنه در زیر لامپ فتوتراپی قرار خواهد گرفت. چشمان او برای محافظت از نور پوشانده می شود.

زردی طبیعی (فیزیولوژیکی) معمولاً بعد از ۱ یا ۲ هفته از بین می رود. بعضی اوقات ممکن است زردی بیش از این طول بکشد.

دقت کنید میزان قرار دادن نوزاد در زیر دستگاه تخت نظر پزشک باشد نه بیشتر نه کمتر. زیرا امکان سوختگی پوست نوزاد است.

قطره زردی نوزاد یا بیلی ناستر

استفاده از قطره زردی نوزاد یا بیلی ناستر به همراه فتوتراپی و تغذیه مداوم کودک روش درمانی دیگری برای درمان زردی به شمار می رود.

تعویض خون

در صورت بالا بودن بیلی روبین نوزاد به علت تاخیر در مراجعه به پزشک و در حالیکه دیگر استفاده از دستگاه درمان زردی نوزاد نتواند زردی نوزاد را درمان تعویض خون کودک انجام خواهد پذیرفت.

در این روش دو برابر حجم کل خون نوزاد با دو برابر حجم آن از خون مادر تعویض می گردد.

این تعویض از راه ورید نافی و به همراه فوتوتراپی انجام می پذیرد .

زردی نوزاد 20 روزه

درمان های خانگی زردی :

نوزاد را با عرق كاسني بشوييم؟

در جريان زردي سلول‌هاي كبدي آسيب مي‌بينند و در اين ميان چون عرق كاسني خاصيت ترميم سلول‌هاي اين ارگان را دارد، در شست‌وشوي صفرا از پوست موثر عمل مي‌كند. روش استفاده از آن نيز به اين شكل است كه يك ليوان عرق كاسني را در يك لگن آب مخلوط كرده و پوست نوزادش را چند روز و به مدت 10 تا 15 دقيقه با آن شست‌وشو بدهیم.

مادرها پياز و سير بخورند؟

در صورتي‌كه پياز و سير به شكل خام استفاده شود، سبب بروز زردي مي‌شود اما اگر پخته شود، مشكلي ايجاد نمي‌كند.

ادويه براي مادر ممنوع است؟

بله درست است. استفاده از ادويه‌ها و به‌خصوص ادويه‌هاي تند چون فلفل، التهاب يا تخريب سلول‌هاي كبدي را همراه دارد. طبع صفرا گرم و خشك است و نوزاد نمي‌تواند اين طبع را تحمل كند، حال اگر مادر ادويه مصرف كند، اين ماده درشيرش ترشح مي‌شود و پوست نوزاد رو به زردي می‌گراید. به‌طور كلي تمام ادويه‌هاي تند و سوزاننده مضر هستند و نبايد مصرف شوند.

بهترين راه كم كردن زردی چيست؟

بهترين ماده‌اي كه تا به حال در مورد كاهش زردي نوزاد تجربه شده و نتايج مفيدي نيز از آن به‌دست آمده، ترنجبين است. مي‌توان يك گرم از اين ماده را در يك استكان آب داغ حل كرد و به مدت سه روز با قاشق چایخوری به نوزاد خوراند.

چاره اش شيرخشک است يا شير مادر؟

طبعا شير مادر بهتر است. اما در مواردي كه به‌ندرت پيش مي‌آيد، بهتر است شير مادر به مدت 24 ساعت قطع شود و پس از اين مدت دوباره نوزاد را با شير مادر تغذيه كرد، يعني اگر بچه‌اي مبتلا به زردي شده و بيلي‌روبينش هم در حد 16 است و مدام زير دستگاه مي‌رود و خارج مي‌شود، وضعيتش چه بهتر شود و چه نشود، بهتر است تغذيه او را با شير مادر به مدت 24 ساعت قطع و با شيرخشك او را تغذيه كرد. پس از 24 ساعت مادر دوباره مي‌تواند به او شير بدهد.

زردی نوزاد یک ماهه، خطرناک است؟

در مواردی که زردی طول می کشد باید توسط پزشک آزمایش زردی تکرار شود و علاوه بر آن باید ادرار و تیروئید هم چک شود. اگر تمام آزمایشات نرمال باشد جای نگرانی وجود ندارد و گاهی ممکن است تا 2 ماهگی هم کمی زردی باقی بماند.